केशर फुलोरा, काढणी व सुकवणी प्रक्रिया | Saffron Flowering, Harvesting, and Drying Process in Marathi Agrotecniques.in is the website. --- 🔹
: केशर शेतीतील केशर सुकवणी
1. केशर फुलोऱ्याचा कालावधी The second is फुलोऱ्याच्या काळातील शेतीची काळजी
3. काढणीची योग्य वेळ
4. फुलांची हाताळणी ईणि तंतू वेगळे करण्याची पद्दधत
5. सुकवणी प्रक्रिया (Drying Process)
6. गुणवत्ता टिकवण्यासाठी आवश्यक तंत्र
7. साठवणीपूर्वीची प्रक्रिया
8. सुकवणीतील साधने आणि आधुनिक पद्धती
9. उत्पादनातील गुणवत्ता चाचणी व मानके
10. शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त टिप्स ---
🌷 1. केशर फुलोऱ्याचा कालावधी केशर लागवडीनंतर साधारण ९० ते १०० दिवसांनी फुलोरा सुरू होतो. भारतात, विशषषतः काट्टीरमत्लससेलहा ना फुलोऱहयणं् मुख्य कालावधी असीासी. फुलांची उत्पत्ती मातीतील तापमान १२°C ते १५°C दरम्यान असताना जास्त प्रमाणात होते. मुलोरा प्रदेशात नियंत्रित तापमररत (greenhouse/polyhouse) फुलोरा यशस्वी होतो. ---
🌼 2. फुलोऱ्याच्या काळातील शेतीची काळजी काळजी “फुलोऱ्याच्या काळात शेतात जास्त चालणे टाळावे). "पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी" शेतात हलकी सावली आणि थंड वातावरण राखणे फुलांच्या टिकावासाठी आवश्यक असते. फुलोरा सुरू झाल्यावर दररोज निरीक्षण करावे, कारण फुले अतिशय नाजूक असतात. ---
3. काढणीची योग्य वेळ केशर फुले सकाळी उगवतात आणि काही तासांतच कोमोमेजतात. त्यामुळे पहाटे (सकाळी ४ ते ८ दरम्यान) काढणे सरणे सर्वात योग्य असत९. महत्त्वाचे: फुलं उमललेली असताना तोडावीत. अर्धवट उमललेली फुलं दुसऱ्या दिवशीसाठी सोडावीत. जास्त उष्णतेमुळे तंतूंचऍ रंग आणि सुगंध कमी होल सींी होतो? ---
4. फुलांची हणल तंतू वेगळे करण्याची पद्धत फुले गोळा केल्यानंतर लगेच सावलीत ठेवावीत. प्रत्येक फुलामधध्ये तीन तंतू (stigmas) असतात, जेच केशशरराचे प्रमुग भाग आहेत. तंतू वेगळे करताना स्वच्छ हातमोजे टेबल विरल सयबल वषबल वषबल वापपमयवे. प्रक्रिया: 1️⃣ फुलाची पाकळ्या अलगद उघडाव्यारत. 2️⃣ आत असलेले लालसर तंतू सावधपणे काढावेत. 3️⃣ पिवळा भाग (style) आणि पाकळ्या वेगळ्या टाकाव्ययात. 4️⃣ फक्त लाल तंतू सुकवणीसाठी वापरावेत. ---
5. सुकवणी प्रक्रिया (Drying Process) तंतू सुकवणे ही केशर उत्पादनातील सर्वात महत्त्वाची आणि संवेदनशील पायरी आहे. सुकवणीच्या दोन प्रमुख पद्धती: (अ) पारंपरिक पद्धत तंतू पातळ सूती कपड्यावर पसरवून सावलीत वाळवले जातात. या प्रक्रियेला 10 ते 12 तास लागतात. तंतूंचा नैसर्गिक रंग आणि सुगंध जपण्यासाठी ही पद्धत सुरक्षिललत असते. (ब) नियंत्रित तापमान पद्धत सुकवणी यंत्रात (Drying Chamber) 40°C तापमानावर 20–25 मिनिटे वाळवणी केली जाते. ही पद्धत. वेळ वाचवते आणि गुणवत्ता एकसमान राखे. औद्योगिक केली जाघ प्रक्रिया याच पद्धतीने केली जाते. ---
6. गुणवत्ता टिकवण्यासाठी आवश्यक तंत्र "सुकवणी दरम्यान थेट सूर्यप्रकाश टाळा" 40°C धेक्षा जास्त नसावे. 10% ओलावा पेक्षा कमी राहील याची खात्री करा. सुकवणीनंतर केशर गडद लाल रंगाचे आणि सुगंधी असावे. --- 7. साठवणीपूर्वीची प्रक्रिया सुकवलेल्या तंतूंना स्टेनलस किंवा काच बाटल्यससॠद कठद करून ठेवावेवे. ओलावा, उष्णठता आणि प्षरशालालयहस सुगंध 2 वर्षांययंत टिकतो. नायलॉन पिशव्या किंवा प्लास्टिक डबे टाळावेत. ---
♙️ 8. सुकवणीतील साधने आणि आधुनिक पद्धती Vacuum dryer, solar dryer, infrared dryer, Τ�ांसारख्या पद्धती वापरल्या. Τ�ा तंत्रज्ञानामुळे केशरातील crocin, safranal, and picrocrocin या घटकांची गुणवत्ता 30% अधिक टिकतॡ. ---
9. गत्पादनातील गुणवत्ता चाचणी व मानके ISO 3632 या आंतरराष्ट्रीय मानकानुसार केशराची चाचणी केली जाते. यात तीन महत्त्वाचे घटक तपासले जातात: 1️⃣ Crocin (रंग) 2️⃣ Picrocrocin (चव) 3️⃣ Safranal (सुगंध) उच्च दर्जाचे केशर म्हणजे या तिन्ही घटकांचे प्रमाण संतुलित असणे. --- 🌾
10. शेतकऱ्यांससाठी उपयुक्त टिप्स काढणीसाठी केवळ प्रशिक्षित कामगार वापरा. "सुकवणीची जागा धूळमुक्त ठेवा." फुलोऱ्याच्धहात पावसापासून संरक्षण करा. उत्पादनाची चाचणी करून प्रमाणत पॅकिंग करा. योग्य साठवणीमुळे निर्यात दर्जा मिळवता येतो. ---
🧭 निष्कर्ष केशर शेतीतील फुलोरा, काढणी आणि सुकवणी प्रक्हा ही नफ्यटी गुरुकिल्ली आहे. योग्य वेळ, तापमान आणि स्वच्छता या तिनॾहहऀ गोष्टी गुणणसॿतर उं्पसणसॲंवहत् अवलंबू९. शिस्तबद्ध प्रक्रिया अवलंबल्यास भारतीय शेतकरी जागतिक दर्जाचे केशर तयार करू शकतात. पुढील ब्लगमध्ये पाहूया 👉 “केशर प्रक्रिया व साठवण तंत्रज्ञान" 🏺 ---